eldestarihcesi

 Eldeş Tarihçesi Hakkında
 Anadolu'nun binlerce yıllık zengin tarihi geçmişe sahip yerleşim yerlerinin başında gelen Türkiye, orta Anadolu Konya bölgesi, ve dolayısı ile Ilgın Eldeş köyü çevresinde
 Konya Selçuk Üniversitesi tarafından yapılan tarihi çalışmalarda Nodalar höyükte Milattan Önce 2000'li yıllara ait kalıntılar ele geçmiştir.
 Bölge Hattiler, Hititler, Lidyalılar, Persler, Selevkoslar, Roma Bizanslıların hakimiyetinde bulunan bölge, 7'inci yüzyılın başlarında Sasaniler, ortalarında ise Emevilerin girmiş olup olup, 10'uncu yüzyıla kadar Bizans, 1071 yılında, Malazgirt savaşından sonra Anadolu'nun kapıları Türklere açılmış ve Büyük Selçuklu Sultanı Kutalmışoğlu Sultan Süleyman Şah tarafından 1077'de Konya ve civarı fethedilmiştir.
 Bölgemiz 1097 senesinden 1308 senesine kadar 211 sene boyunca, Anadolu Selçuklu Devletinin egemenliğinde olan Konya, Selçuklunun başkentliğini yapmıştır.
 Selçuklu Devletinin yıkılışını takiben Beylikler Döneminde Karamanoğulları Beyliğinin hakimiyeti altına girmiştir. 1465 senesinde Osmanlı padişahı Fatih Sultan Mehmet tarafından Karamanoğulları Beyliği ortadan kaldırılmış ve Konya, Osmanlı Devleti sınırları içine alınmıştır. Eldeş köyü zengin bir tarihi birikime ve kültür mirasına sahiptir.
 Cumhuriyet döneminde günümüzde Eldeş Köyü idari olarak Konya ili Ilgın ilçesine bağlı bir mahalle konumundadır.

 Eldeş Köyü Tarihçesi
 Anadolu Selçukluları döneminde Turgutoğulları hanedanından Emir olan Ilgın'daki Ulu (Çukur) Camii yaptıran Turgutoğlu Pir Hüseyin Bey’in Torunu; Turgut oğlu Ömer Bey, kendisi için yaptırdığı türbeye Ilgın’a bağlı "İldaş" Eldeş köyünü bu türbeye gelir olarak vakfetmiştir. Hicri 827 yılı Rebiyyulevvel tarihli Arapça metinli vakfiyede sözü edilen türbe yıkılmıştır. Daha sonra yine Turgut oğullarından Ömer Bey’in Kızı Paşa Hondi hatun Konya’daki dar-ül-huffazı için Konya’daki Kemer değirmenini ve Ilgın’a bağlı "İldaş" Eldeş köyünü gelir olarak vakfetmiştir. Fatih zamanında dar-ül-huffazın mütevellisi Mevlana Muslih-id-din’dir.
 Fotoğrafta Eldeş'te Roma antik dönem devşirme malzemeden tarihi bir akarçeşme ve Eldeşliler. Foto: Temmuz 2004 Beytullah Yıldırım.
 SECERESİ: Emir Şah Beyin oğlu Pir Hüseyin Bey, Oğlu Turgut Beydir. Buradan Karamanoğlu beyliği hakimiyeti döneminde Eldeş uzunca bir süre Turgutoğullarının mülkü ve idaresinde olduğu anlaşılıyor.
 Osmanlı Devleti Padişahları Fatih Sultan Mehmet, II. Beyazid, ve III. Murad adına Konya ve Karaman efkaını tesbit eden il yazıcıları tarafından tutulan ve Ankara vakıflar genel müdürlüğü arşivlerindeki vakfiyelerde Eldeş köyü hakkında hayli bilgi mevcuttur.

 Eldeş İsminin Kaynağı:
 Eldeş ismine Türklerin Anadoluya hakim olduğu Selçuklu dönemine kadar yazılı kaynaklarda raslanıyor. Selçuklu dönemindeki vakfiyelerde yine aynı isimle "ELDAŞ" veya "İLDAS" olarak olarak geçiyor. Osmanlı döneminde 1534 tarihli bir haritada Eldeş köyü; Konya vilayeti Akşehir sancağının Ilgın kazasına bağlı İl-daş yada İl-deş köyü olarak adı geçmektedir. Köyün adı ile ilgili farklı rivayetler vardır.
 En kuvveti görüşe göre köy adını Anadolu Selçuklu dönemi Selçuklu komutanı olan İl-deş isimli bir bey'den almıştır. Bu yöndeki bilgi 1967 Konya İl Yıllığı Eldeş köyünün adı hakkında İldeş İkinci Toros Boğanın kardeşlerinden biri olduğunu naklediyor.
 Eldeş Köyün yaşlılarından sözlü nakillerine göre Eldeş köyünün Osmanlı ve Cumhuriyet ilk yıllarında "İldaş veya "İldeş Dede'nin çiftliği" diye anıldığını naklediyorlar. İldeş Bey muhtelen bir Selçuklu uç Beyi, sınır komutanı. Konya'nın korunmasında görevli olan bu beyin adından geldiği daha mantıklı.
 Eldeş Köyü, adının Gökçeyurt (Kembos)lu Eczacı Sabri Aslan bize şöyle nakletti:
  "Ben 1967 yıllarında lisede "Yaşadığımız çevre" adlı münazara ile araştırmaya başladım. O yıllarda araştırmacı Cumhuriyetçi akrabam ve köylüm olan değerli insan rahmetli Akşehir müftüsü Tefik Ulema Konya tarihçisi Osman beyden dinlediklerini bana anlatmıştı İşte o yıllardan kalanlar. 12.yy. da I. Alaaddin Keykubat Anadolu Selçuklu sultanı olarak Konya’dan Abu-gere (Ab-ı Germ) sıcak su yani Ilgın'a oradan'da Beykonak yani Tekke’ye, Mamuretilhisar veya Nemrutulhisar geçen Mahmuthisarı ile bugünkü Eldeş'in olduğu yerdeki Kembos'un dış saldırılardan korunması için yapılan korugan ve kaleler yıkılarak Alaaddin Keykubat emir çavuşu ERDEŞ (İl-deş) beyi Emir tayin ederek suretiyle Eldeş'te bırakmış o günden sonra bugünkü eldeş ismini Erdeş beyin adından almış."
 Eldeş köyünün adı Konya Yıllığına göre önceleri "İldeş" diye kayıtlarda geçmekte iken, son olarak "Eldeş" olarak nihayi halini almıştır. Köyün Cumhuriyetle yaşıt ihtiyarları köyün adından bahsederken "İldeş" diye konuşurlardı.
 Yaptığım araştırmalarda göçebe olan Türkmenler aynı yerden geldikleri için birbirlerine günümüz Türkçesinde hemşeri anlmına gelen "eldaş" veya "ildeş" diyorlar. Buda kelime anlamı açısından değerlendirilebilir.

 Bir halk rivayeti Eldeşli köyün ihtiyarlarının naklettiğine göre;
 Eldeş köyü, muhtemelen Hitit döneminde "Yedin" şehri olarak biliniyormuş tarihte. İki kapılı bir şehir olan Yedin şehrinin kapılarından biri yukarıda birisi aşağıda imiş.
 Eldeş Yukarı mahalle bağlarında yetişen üzümleri ile aşağı mahalle Pıralı bölgesi gülleri ile ünlü bir şehir imiş.
 Eldeş'te Demirci harmanı mevkiinde demir ve altın gibi kıymetli madenlerin işlendiği söylenmekle birlikte rivayetler muhtelif.

 Eldeş Köyünde Tarihi Bulgular:
 Anadolu'nun pek çok yerinde olduğu gibi köyümüz ve civarı bir açık hava müzesi konumundadır. antik mezar kalıntıları, eski antik yapı kalıntıları, lahit ve mezar parçaları, süs eşyaları, heykelcikler, yazılı ve kabartmalı muhtelif taş ve mermerler, toprak ve metal kişisel kaplar ve eşyalar zaman zaman raslanan tarihi bulgulardır.
 Tarihi kalıntı olarak günümüzde bilinen yerlerin başlıcaları; Eldeş Nodalar Höyük, Kurban Tepesi, Pıralı Hitit ve Roma mezarlığı, Dibekköyü ören yeri kalıntıları, Boztepe Demirci Harmanı mevkiindeki antik kalıntıları, Andiğin Deresi, Yukarı mahallede bulunan eski evler, Aliyaka'daki Yörük (Yörükler) mezarlığı, Kudret hamamı, Yatır ziyaret türbesi, tarihi kalıntılardan bazılarıdır.
 Eldeş Nodalar Höyük:
 İlçemiz Ilgın'ın yaklaşık 10 km. doğusunda Beykonak (Tekke) Beldesi yolunun 500 m. doğusunda Eldeş köyü sınırları içinde yer alan Nodalar Höyük en belirgin yerleşim kalıntılarındandır.
 Fotoğrafta, Eldeş Köyü Nodalar Höyük'ten bir görünüm. Foto: Temmuz 2004 Beytullah Yıldırım.
 Eldeş Nodalar Höyük fiziki Boyutları 75 m. x 25 m.dir. Keramik buluntular Geç Kalkolitik, İlk Tunç Çağı II. Bin ve Demir Çağlarına aittir. Ayrıca burada İlk Tunç Çağı'na ait taştan yapılma bir el baltası bulunmuştur. Kalkolitik ve İlk Tunç Çağlarında yerleşim yeri olan höyük, bugün üzerinde ve eteklerinde yapılan tarım ile günbegün tahrip ediliyor. Üzerinde anız yakılmış olan höyükte çok miktarda define çukuru da bulunuyor. Korunmaya muhtaç olan höyük, eski bir yerleşim birimi olarak dünden bu günümüze kalan tarihi bir mirastır.
 Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri (TAY) Projesi, kapsamında Eldeş Nodal höyükte bilimsel inceleme ve envanter çalışması yapılmıştır.

 Dibek Köyü Ören Yeri:
 Günümüzde Eldeş köyü sınırları içerisinde olan eski medeniyetlere ait yerleşimlerden birisi olan Dibek köyü önemli bir arkeolojik kalıntıdır. İlçemiz Ilgın'ın yaklaşık 10 km. doğusunda Beykonak (Tekke) Beldesi yolu üzerinde Mahmuthisar köyü yakınlarındaki ören yeri eski bir yerleşim birimidir. Bölgedeki Karaçalı mevkii olarak bilinen Name Bataklığı yanında eski bir köy olarak bilinmektedir.
 Sahada yaptığım araştırmalarda Osmanlı imparatorluğu kayıtlarına göre, 1 Recep 1190 / 1776 tarihli şer’iyye Sicil defterinin c.100 (E-6) s. 236’da kayıtlı Şeyh Bedrettin evkafı içinde Ilgın köylerinden Dibek köyü ve Kembos yeni adı Gökçeyurt köylerininde isimleri aynen geçmektedir. Buradan hareketle tarihte Dibek köyünün müstakil bir köy olduğunu ve adının uzunca bir süre değişmeden günümüze kadar ulaşmış olduğunu tespit ediyoruz.
 Yerinde sahada 2004 ve 2006 senelerinde yaptığım incelemelerde, Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar işletilen bu gün artık yok olmaya yüz tutmuş olan Dibekköyü değirmeni kalıntıları ve ev temellerinin kalıntıları günümüze kadar ulaşmıştır.
 Dibek köyünde günümüzde daha çok yapı kalıntıları olan ören yerinde, yeraltı yerleşimi ve bu yerleşim yerinin girişleri vardır. Yakın zamana kadar Dibek köyünde, su ile çalışan bir un değirmeni faal olarak çalışmakta idi. Şu an yıkılıp yok olmaya başlayan yapıdan kalıntılara rastlanmaktadır. Yörede yaşayan pek çok köylü yer altı şehrinin içerisine girip gezmiştir. Büyüklüğü bakımından farklı söylentiler olan yer altı yerleşimi hakkında herhangi bir bilimsel çalışma yapılmamıştır.
 Alanda 2004 senesinde bölgede yaptığım incelemelerde artık iyice çökme belirtileri tespit ettiğim yerleşimin iki ayrı girişi hala içeriye girilebilecek durumda görülüyor. Girişler yüzeyden yaklaşık iki üç metre aşağıda, kemerli ve yer yer toprak çökmelerinden fazlası ile etkilenmiş durumdadır.

 Antik Yer altı yerleşiminin kullanım ve yapılışına dair farklı söylentiler var. Bunların en öne çıkanı ise;
 Erken Hıristiyanlık döneminde bu semavi dine geçenlere hakim yönetim tarafından yoğun bir baskı uygulanıyor ani baskınlar düzenleniyordu. Bölgedeki saldırlarda ve savaşlarda bu yer altı şehri sığınak olarak kullanılıyordu. İçeriye daha önce girenler yer altı şehrinin içinde, biri birlerine bağlı odalardan oluşan galeriler ve bu galerileri aydınlatan ve havalandıran bacaların ve kiler ve ocakların olduğu söyleniyor.
 Eldeş kırsalındaki bu alanda daha çok yapı kalıntısı mermer parçaları, kap kacak ve çanak çömlek parçalarının bulunduğu yerleşim maalesef daha çok definecilerin yağmalarına ve kaçakçı kazılarına maruzkalmış ve tahrip olmuş görülüyor.
 Eldeş Yer altı şehrinin yanı sıra yüzeyde normal bir yerleşim yeri olan Dibek köyü, bölgenin kendisine ait akarsuyu akan çayı ve içme suyu kaynakları vardır. Bu bölge Osmanlı vergi kayıtlarında belirtildiği gibi, Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar normal bir köy olarak yapıları ve değirmeni ile belli bir yaşın üstündekiler tarafından biliniyor.
 Dibek köyü su değirmenin 1960’li yıllara kadar faal olarak çalıştığı biliniyor. Günümüzde bu değirmene ait duvar kalıntıları mevcuttur. Bu değirmen bir gayrimüslim Müslüman olmayan bir ecnebi değirmeni olarak biliniyor.

 Dibek köyü yer altı yerleşimine konusunda dikkatimi çeken bir başka nokta ise Eldeş köyünde yaptığım incelemelerde eski dönemde pek çok evin kendisine ait bir yer altı odası (sığınağı) olduğunu tespit ettim. Bu odalarda Dibek köydeki yer altı şehri ile aynı amacı taşıyor ve asli görev olarak sığınak olarak kullanılıyormuş. Bu bize o dönemlerde bunun bir sosyal ihtiyaç olduğunu ve mimarinin olağan bir parçası olduğunu gösteriyor.
 Aktif olarak kullanılmış olan ve içerisinde aydınlanmak için bir şeylerin yakıldığı bacalarındaki yağ kandili benzeri izlerden belli olan bu yer altı odalarına eskiden köyde pek çok örnek varmış. Bu eski yapım evlerin çoğu yıkıldığı için bahsi geçen yeraltı odalarından günümüze pek ulaşan olmamıştır.
 Ilgın Eldeş Köyü sınırları içerisindeki Dibek köyü kendisini bilimsel olarak araştırıp gün ışığına çıkaracak ve tarihi mirasımıza katkıda bulunacak araştırmacılarını bekliyor. Aksi takdirde sadece adı kalacak kendisi yok olup gidecek.
 Yörük Mezarlığı:
 Fotoğrafta Alayaka Yörük mezarlığı görünümü. Foto: Temmuz 2006 Beytullah Yıldırım.
 Eldeş Köyünün Alayaka mevkiinde olan ve Yörükler mezarlığı olarak bilinen bölge çok eski yerleşimlerden birine aittir. Bölgede 1980’li yıllara kadar boyları iki ile üç metre yüksekliğindeki mezar taşları ile dikkati çeken mezarlık günümüzde evlerin ve tarlaların arasında neredeyse kaybolmaya yüz tutmuş durumdadır. Yerleşim yerinin yanı başında olması sebebiyle Yörük mezar taşları farklı amaçlar için sökülerek kullanılmış veya doğal koşullardan dolayı tahrip olmuştur.
 Yörük mezarlığının eski yerleşimlerden birisine ait olduğu biliniyor. Çevresinde her hangi bir duvar veya mezarlığın sınırlarını belirleyen bir unsur olmadığı için mezarlığın alanı geçmiş yıllara nazaran dahada küçüldüğü gözleniyor. Yakın bir gelecekte sadece adının kalacağını tahmin ettiğim mezarlığın günümüzde hala kalıntıları mevcut durumda.
 Eldeş Köuünde Yörük mezarlığına benzer köy ana yolunun alt tarafında kalan Çayır Harmanı mevkiinde bu mezarlığa benzer küçük bir tarihi mezarlıkta orada vardır. Bu mezarlık Çayır Harmanı mezarlığı eski dönemlere ait bir mezarlık olduğu bilinmektedir. Maalesef mezarlık günümüzde tarla ve bahçe yapmak için sökülerek sürülüp kullanılmaktadır. Günümüzde bir kaç mezar taşı dışında pek bir belirti kalmamıştır.

 Eldeş Köyü Boztepe Demirci Harmanı Antik Kalıntıları:
 Eldeş'te Yukarı mahallede, Gökçeyurt (Kembos) yolu üzerinde, yüksek rakımlı ovaya hakim bir alan olan Boztepe, Demirci Harmanı mevkiinde bir yapının kalıntılarının olduğu bilinmektedir. Üzerinde su deposu, ekim alanları ve yakın zamana kadar bir bölümü harman yeri olarak kullanılan bölgenin adı, Burada geçmiş dönemlerde demir ve altın işlendiği için bölgeye Demirci Harmanı adıyla anılmıştır. Burada inşa edilen içme suyu deposunun yapımı esnasında düzgün mermer taşlar ve yapı kalıntıları ortaya çıkmıştır.
 Kayalık olan bölgenin alında gizli giriş ve bölmelerin olduğu söylentiler arasındadır. Yapının temellerinin bulunduğu alanın çevresinde define arama amaçlı kazılar, tahribat ve tarım amaçlı kullanım tarihi kalıntının yok olmaya yüz tuttuğunu gösteriyor.
 Fotoğrafta, Boztepe Demirci Harmanından bir görününm. Temmuz 2006 Beytullah Yıldırım.

 Eldeş Köyü Tarihi Eski Mezarlık:
 Köyün girişinde yolun ikiye böldüğü ve solda, yeni mezarlıkla arasından yol geçen eski mezarlık Osmanlı hatta Selçuklu dönemlerine ait mezarların olduğu ve günümüzde kullanılmayan mezarlıktır. Yakın döneme kadar çok sayıda mezar taşı olan mezarlık 2004 yılında yaptığım incelemelerde pek fazla mezar taşına rastlayamadım.
 Fotoğrafta Eldeşin girişindeki eski mezarlıktan bir görünüm. Temmuz 2006 Beytullah Yıldırım.

 Eldeş Köyü Pıralı Roma Mezarları:
 Eldeşin doğusunda köye hakim noktalardan eski harman yerlerinden birisi olan bölge tarihin çok eski dönemlerine ait mezar ve yerleşim kalıntılarıyla bilinen Pıralı bölgesinde Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar gayri müslim vatandaşların mübadeleye kadar yaşadığı naklediliyor.
 Eldeşin doğusundaki Pıralı mevkiinde kapama ve çatma tipindeki mezar taşları ve mezar kalıntıları Roma dönemine aittir.
 Aynı zamanda köyün muhtelif yerlerinde bulunan mezar stelleri de Roma çağına aittir. Bahçe ve tarlalarda toprağı işlerken ortaya çıkan muhtelif tarihi gravürlerin olduğu taşlar, seramik parçaları, genellikle ölü ile birlikte gömülen kişisel eşyalar, sıkça rastlanan bulgular arasındadır. Köy içindeki evlerin duvarlarında ve köy çeşmelerinin yapımında kullanılan gayri İslâmî mezar taşları, köyün Roma döneminde önemli bir yerleşim birimi olduğunu gösteriyor. Taşlık ve kayalık bir alan olan Pıralı bölgesinde Roma dönemine ait önemli mezarlık kalıntılarına halen rastlanmaktadır. Bölgede bir kral ve ailesinin mezarlarının olduğu söylenmekle beraber kesin bir bilgi mevcut değildir. Bölge aynı zamanda Eldeşteki eski önemli yerleşim yerlerinden birisi olarak dikkati çekiyor.
Fotoğrafta sağda Pıralı harmanı mevkiinde bir görünüm. Temmuz 2004 Beytullah Yıldırım.

 Değirmen Ocağı:
 Eldeş köyündeki eski bir yerleşim yeri olan bölge Çayır harmanı mevki çevresindedir. Bölge ile ilgili olarak bu günkü köyün ilk yerleşim yeri olduğu söyleniyor. Yaşlı meşe ağacının çevresinin köy meydanı olduğu ve bu yerleşmenin Bahçe altı mevkiinden başlayıp Alayaka’ya kadar devam ettiği tespit edilmiştir. Değirmen ocağı diye bilinen bölgede iki su değirmeni iki mezarlık, bir mescit yani Eldeş köyünün ilk camisi ve elma bahçelerinin olduğu anlatılıyor. Bu yerleşim yerinin olduğu bölgedeki evlerden günümüze ulaşabilenlerinin altlarında sığınak olarak kullanılan toprağın altına kazılmış küçük odalar vardır. Değirmen ocağı bölgesi yerleşmesinin Bizans ve Selçuklu dönemlerinde kullanıldığı biliniyor. Günümüzde pek çok yapı temeli ve kalıntıları olan bölge asli olarak tarım alanı ve harman yeri olarak kullanılan ağaçlık ve su altı verimli bir bölgedir. Bölgede elma, tarihteki kadar olmasa bile en çok rastlanan meyve olma özelliğini sürdürüyor. Eldeş köyü merkez camiinin mihrab, minber ve kürsüsünün ahşap süslemelerinin buradaki elma ağaçlarından oyularak yapıldığını söyleniyor.
Değirmen ocağı mevkiinde yaşlı meşe ve genel görünüm. Temmuz 2006 Beytullah Yıldırım.

 Kudret Hamamı:
 Eldeş köyündeki tarihi miraslardan birisi olan ve asılık bir geçmişe sahip olan Kudret hamamı Karağız mahallesinde Eldeş Çayının kenarında bir evin giriş katında idi.
 Hamam'a ait olan göbektaşı ve mermer kurnalarından oluşan bir yapıya sahip olduğu nakledilen hamama kudret hamamı denmesinin sebebi ise, yerden sıcak olarak kaynayan çıkan
 Ilgın Kaplıcasındaki gibi şifalı sıcak ılıca sudan dolayıdır. Bu hamam, yaklaşık 80 - 100 yıl kadar önce suyunun kesilmesi üzerine artık kullanılmaz durumdadır.
 Konya Selçuk Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Yaşar Eren'in Konya Ilgın ve Eldeş köyünde yaptığı deprem inceleme çalışmalarında bölgenin depremselliği ile igili olarak bölgenin önemli iki fayını belirlemiştir. Ilgın fayı ve Eldeş fayıdır. Ilgın kaplıcalarının ve Ilgın Çavuşcu Gölünün bu fay kırığından çıkan sular ile oluştuğu biliniyor. Eldeşteki Ilıcanın'da fay kırığından çıktığı daha sonraki depremlerde kırığın hareket etmesi neticesinde Eldeşteki sıcak su kesilmiş olması akılcıdır.
 Bu hamam ile ilgili olarak anlatılan bir rivayete göre :
 Kudret hamamının sahibi bir gece ruyasında kendisinden bir deve kurban etmesini isteyen gaibden bir ses duymuş. Gördüğü bu ruyayı dikkate almayan hamam sahibi kısa bir süre sonra kendiliğinden çıkan bu şifalı sıcak suyun kuruyup yok olduğunu gördü ve bir daha bu su akmadığı anlatılmıştır. Böylece hamam kullanılmaz oldu. Son döneme kadar hamamım tezyinatı, kurnaları, ve göbek taşı mevcut olduğu söylenmiştir.
 Kudret hamamının içinde bulunduğu ev. Temmuz 2004 Beytullah Yıldırım.

 Yatır "Ziyaret":
 Eldeş köyünün manevi dünyasında önemli bir yeri olan ecdadımızın ve önemli zatların kabirleri günümüzde yatır olarak nitelendirilmektedir. Söz konusu yerlerin, mezar veya makam olma ihtimali vardır. Geçmişten günümüze hemen herkesin dinlediği veya bildiği dede ve yatır görme ili ilgili daha çok mistik ve metafiziksel olaylar bölgenin bu konuda belli bir inanç ve birikime sahip olduğunu gösteriyor.
 Köyde ve çevrede yatır olarak bilinen türbe bir ziyarettir. Günümüze tamamı ulaşamamış olan türbenin, 1970'li yıllara kadar civar köylerden dahi gelinerek daha çok hasta olan küçük çocuklara şifa için ziyaret ediliyordu. Türbenin bir adı yoktur. Kime ait olduğu ve ne zaman yapıldığı bilinmemekle beraber Eldeş’li hemşehrimiz hocamız merhum, Prof. Dr. Necdet Aral'dan temin ettiğim yapının 1963 yılına ait son fotoğrafına göre Selçuklu izleri taşıdığı göz önüne alınırsa muhtemelen Turgutoğulları tarafından yada aynı dönemde yapılmış olması kuvvetle muhtemeldir. Tabii olarak bu ilmi bir tesbit olmayıp tamamen bir tahminden ibarettir.
 Yatırın onarım görmüş son halinden bir görünüm. Temmuz 2004 Beytullah Yıldırım.
 Yatır “ziyaret” köyde alanında özel bir yere sahiptir. Köyde yatır veya dede damı olarak köylüler tarafından belirtilen birçok yer var fakat söz konusu yerlerin hiçbiri bir dış yapıya yada mezar kalıntısına sahip değildir. Önceden olanları var ise bunlar günümüze ulaşmamıştır. Fakat mezar ve taşı gününüzde mevcut olan yatır bu konuda tek örnektir. Mezarın başındaki oval taş orijinal mezar taşı olmayabilir. Kırılmış olan mezar taşı üzerinde ve kabrin çevresinde herhangi bir yazı ve işaret söz konusu değildir. Günümüzde saygıdan dolayı mezarın dış duvarı ve üzeri çatı ile kapatılarak yeniden yapılmıştır. Bu onarım ve yenileme kabri koruma anlamında işlevini yerine getirirken, yapı aslına uygun olarak yapılmadığı için, türbenin orijinalliğini tamamen ortadan kaldırmıştır. Yaptığım araştırma ve görüşmelerde bu mezarın önemli bir şahsa ait olduğu bilgisinden başka herhangi bir bilgiye henüz ulaşabilmiş değilim. Türbe ilgili araştırmalarım sürmektedir.
 Konu hakkında bilgi sahibi olanlardan ilgi ve yardım istirham ediyorum.

 Sonuç Olarak:
 Eldeş Köyü ve çevresinde ciddi bir kazı ve araştırma yapılmamıştır. Tarihi kalıntılar ile ilgili olarak 2001 yılında köyde ev, çeşme ve benzeri yapılarda kullanılan veya arazide bulunan eserler müzeler müdürlüğü tarafından toplanarak ilçemiz Ilgında müze olmadığı için Akşehir ve Konyadaki çeşitli müzelere götürülerek sergilenmektedir. Son yıllarda hızla artan define arama meraklılarının, tarih yağmacılarının ve doğanın tahribatından çok geç kalınmakla beraber kurtarılarak korumaya alınmıştır.
 İlçemiz Ilgın'da eski askerlik şubesi olarak bilinen tarihi yapının restore edilerek müze yapılması yıllardır gündemdedir. Bizlerde böyle bir çalışmayı gönülden destekliyor ve bir an önce müzemize kavuşmayı temenni ediyoruz.
 Tarihi mirasımızı korumak ve gelecek nesillere aktarmak toplum bilincimizin ve tarihe olan duyarlılığımızın bir gereğidir.