eldesgunlukisler

	ELDEŞ K�Y� G�NL�K İŞLER
	Eldeş K�y� Meşgaleleri Eldeşte y�zyıllardır h�k�m s�ren kadim k�y hayatının birikimi ile şekillenerek k�lt�r�n�n vazge�ilmez bir par�ası haline gelen g�nl�k meşgaleler ve d�zenli olarak yapılagelen işlere bu sayfada yer vermeye �alışacağız. Bu sayfalarda yer almasını istediğiniz yazılarınızı elektronik postae-mail ile yazabilirsiniz.

ELDEŞ K�Y� G�NL�K İŞLER

MEŞGULİYETLER
Değerli ziyaret�ilerimiz,
Bu sayfada Eldeş k�yğnde g�nl�k işleri �zet olarak ele almaya �alışacağız.

ELDEŞ K�Y� EV SUVAMA

Eldeşte Ev İşleri Ev Suvama
Ev Suvama
Mimari yapı tekniği bakımından Anadolu'da kerpi� evler binlerce yıllık bir ge�mişe sahip. Tamamen doğal bir yapı malzemesi olan toprak, saman ve su karışıyla g�neşte kurutularak elde edilen kerpi� uzunca bir s�re kendisi gibi tamamen doğal malzemeler olan taş ve ahşapla birlikte evlerimizin temel yapı malzemeleri olmuşlardır.
Eldeş'te baharın gelmesiyle birlikte �nemli ev işlerinden biride kerpi� evlerin i�i dışı toprak, saman ve su karışımıyla hazırlanan �amur (suva - sıva), bir bez par�ası (�ul, pa�avra) yardımıyla ev hanımları tarafından g�zelce sıvanır. Bu işe ev suvama denir. Senede bir kereye mahsus kapsamlı olarak yapılan ev suvama (sıvama) genel bir bakım ve temizlik i�in �nemli bir yere sahiptir. Bu iş aynı zamanda g�n�m�zdeki boya badana işlemidir. Kerpi� duvarlarda yıpranan, �atlayan yerler �amur ile onarılarak tamir edilir, ocak ve sobaların kış mevsiminden kalan isleri ve lekeleri b�ylece temizlenir. Bunların bıraktığı evlere sinen nahoş kokular yerini tertemiz toprak kokusuna bırakır.
Yapıların i� kısımları daha temiz bir g�r�n�m ve aydınlık olması i�in beyaz toprak ile hazırlanan aksuva ile sıvanır. Evin oturulan i� kısımları topraklık mevkiinden kazılıp getirilen aksuva (ak toprak) ile bembeyaz "patlak gibi" kar gibi sıvanarak eskilerin deyimiyle "kalaylı kap gibi" tertemiz yapılır.
Binaların dış kısımları genellikle koyu toprak rengi ile sıvanır. Evlerin dış kısımları bazen i�eride kullanılan aksuva, beyaz ile koyu renk toprakla yapılan sıva ile iki ayrı renk olarak suvanarak g�zel bir g�r�nt� elde edilir.
Ev suvama işi bu zor, zahmetli ve yorucu ev işini l�zumunda komşu kadınlar birbirleriyle yardımlaşarak yaparak evde g�nl�k hayat devam ettiği i�in bir, bilemedin iki g�nde bitirmeye �alışlar. G�n�m�zde kerpi� evler azalsa da, sıhhat bakımından beton yapılardan daha sağlıklı oldukları kesin. Her dem nefes alan kerpi� yapılar, yazları serin ve ferah olurken kış mevsiminde ise sıcak ve korunaklıdır. Yeni suvanmış kerpi� bir evin kokusunu ancak yaşayanlar bilir.
Buradaki fotoğrafta evin dışını suvayan kadınlar g�r�l�yor. Fotoğraf temsilidir.
Derleyen: Beytullah YILDIRIM Eldeş K�y� Araştırmaları 31.05.2022

Eldeşte Ev İşleri Ekmek Yapımı
Ekmek yapımı a�ısından Anadolu buğdayın ana vatanı olması nedeniyle bu topraklarda ekmeğin ana unsuru olan buğday tarımı binlerce yıllık ge�mişe dayanmaktadır.
Eldeş K�ynde ezelden bu yana tandırda, ocakta, ve soba �zerinde, yapılan ekmek pişirme şekilleri vardır. Hakın genel olarak tercihi olan ve �ok sevilen yuka (yufka) ekmeği ve şebit olarak isimlendirilen aynı ekmeğin �eşidi mayalı buğday hamurundan tandırda sac zerinde pişirilerek yapılır. Bu ekmek uzun s�re aylarca kuru halde bekleyebilir. İhtiya� halinde sulanarak yumuşatılır ve hızlı bir şekilde yemeye hazır hale gelir.
Eldeş, tahıl �retimindeki �nceliği nedeniyle ekmek k�t�r� bakımından hayli zenin bir �eşide sahiptir. Mayalı ve mayasız olarak ve tamamı buğday unu ile yapılan ekmekler uzun s�re saklamaya dayanacak şekilde pişirierek depolanır.
Yine mayalı olarak tandır veya soba erinde pişirilerek yapılan yaygın olarak bazlama olarak bilinen fakat Eldeş'te Hamırlı Ekmek oarak anılan bu ekmek �eşidi de uzun sreli dayanıklı bir ekmek �eşididir. İhtiya� halinde ısıtılarak hemen yenilecek hale gelir. K�mbe olarak isimlendirilen mayalı buğday hamurundan yapılan soba yada k�mbe fırınında pişirilen bu ekmeğin, sadesi, haşhaşlı, ve patatesli gibi i�liği olan �eşitleri yapılmaktadır. Bu ekmek �eşidi de diğer ekmekler gibi bir s�re saklanarak zaman i�erisinde ihtiya� olduğunda ısıtılarak afiyetle yenir.
Ev i�in ekmek yapmak bir hazırlık gerektirir. Akşamdan yuğrulan hamur, eski us�l yine mayalı eski hamurdan saklanan doğal bir mayanın sulandırılarak kullanılsıyla mayalama ger�ekleştirilir. Bu zahmetli ve yorucu ev işini l�zumunda komşu kadınlar birbirleriyle yardımlaşarak sıra ile yaparak g�n� birlik sabah erken saatlerde başlayarak yaparlar.
Fotoğrafta Eldeşte yapımış yuka ekmeği g�r�l�yor.
Derleyen: Beytullah YILDIRIM Eldeş K�y� Araştırmaları 01.06.2022

Eldeşte Ev İşleri Asbap �amaşır Yıkama
�amaşır yıkama işi g�n�m�zde �amaşır makinalarının işi olsada yakın zaman �ncesine kadar ev hanımlarının ve gen� kızların �nemli bir ev işi olarak onları meşgul ediyordu.
Teknolojik imkanların otomatik �amaşır makinalarının ve dahası elektriğin olmadığı yıllarda Eldeşli kadınlar haftada bir g�n �amaşı g�n� yapıp, kazan kurup, odun ateşinde ısıttıkları su ile bu işi bakır leğenlerde ileğenlerde yıkayarak yapıyorlardı. Sabun olmakla birlikte, deterjanlar o senelerde pek ulaşılabilir olmadığı i�in seyyar kilciden aldıkları bir nevi yeşilimsi doğal toprak kil, yardımı ile �amaşırları kaynatıp temizlemeye �alışıyorlardı.
Eldeş k�y�nde �amaşıra "asbap" denir. Genel olarak i� Anadolu'da kıyafet anlamında kullanılan bir kelimedir. G�n�m�zde kullanımı �ok nadir ve halk dilinde y�resel s�yleyiş farklarına sahip olan elbise, giysi, �amaşır anlamlarına gelen arap�a k�kenli s�zc�kt�r. eldeşte ve civar y�rede kullanımı asbap şeklindedir. Asbap yuyan kabir kadına rastlayan başka bir yakını veya komşusu "�amaşırın ak olsun, kolay gele" diye temennide bulunurdu. Yıkayan kadın bu iyi dileğe karşılık olarak "sağol, ver de �emberini yıkayayım" derdi nezaketen.
�amaşırlar yıkanırken kullanılacak su ihtiyacını kolay karşılamak i�in m�mk�nse �eşme, hendek ve �ay kenarında veya yakınında yıkanırdı. Aksi durumlarda o d�nemlerde evlerde şebeke suyu olmadığı i�in su taşımak zorunda kalırlardı. Kazanda kil ile kaynatılan giysi ve kıyafetler, toka� tabir edilen tahta bir alet yardımı ile d�z bir taşın �st�nde iyice d�v�lerek yıkanırdı. Elle �itileyip, sonrasında soğuk su ile durulayıp temizliyorlardı. kirlerinden arınmış ve yıkanmış olan �amaşırlar ya �elenlere yanı dam u�larına veya �alı gibi yerden y�ksek yerlerin �zerine veya iplere serilerek g�neşte kurumaya bırakılırdı. Kış mevsiminde ise �elen altlarında ve genellikle soba yakınında kurutulurdu.
Kadınlar i�in bir haftalık birikmiş kirli �amaşırların yıkanması serilmesi neredeyse b�t�n g�n s�rerdi. Bu iş bazı kadınlar tarafından genellikle Perşembe g�nleri yapılarak m�barek Cuma g�n� i�in bir hazırlık manası taşırdı.
Asbap yıkama işini bazen iki veya �� kişi birleşerek, yardımlaşarak ta yaptıkları olurdu.
Eldeş K�ynde bir zamanlar hayat kadınlar i�in hayli zor zahmetli ve yorucu idi. Şimdilerde bu anlattıklarım sanki bir masal gibi. O g�nleri yaşamayanlar şahit olmayanlara masal gibi gelebilir. g�n�m�zde artık her evde elektrikte var neredeyse �amaşır makinası da mevcut.
Fotoğrafta �amaşır yıkama işi kil, kazan ve toka� g�r�l�yor.
Derleyen: Beytullah YILDIRIM Eldeş K�y� Araştırmaları 14.01.2025

Eldeşte Ev İşleri Dibek D�vme ve Taş Dibekler
Eldeş k�y�nde tahıl �ğ�tmek ve toz biber gibi farklı baharatları hazırlamak �zere uzun yıllar kullanılmış el yapımı tarihi taş dibeklerimiz.
Tarihte k�y�m�zde �nemli bir yere sahip olan taş dibekler zamana ve gelişen teknolojiye yenik d�şm�şlerdir.
Eldeşte g�nl�k ev işleri arasında mutfak ihtiya�larını karşılamak ve destek olmak i�in Eldeşli ev hanımları aile i�inde veya komşuları ile birlikte taş dibeklerde buğday d�vme işini yapıyorlardı.
G�n�m�zde artık uygulanmayan bu işlemler gelişen teknolojik imkanlarından dolayı tamamen unutulmaya y�z tutmuş durumdadır. Eldeşteki taş dibeklerin buğdayı tarımda ilk ve en yaygın kullanan uygarlık olan Hititler d�nemine kadar eski olduğu sanılıyor.
Eldeş k�y�n'de ge�mişte yaygın olarak g�nl�k hayatta kullanılan taş dibekler ve ve dibek d�vme işi.
Eldeşteki taş dibeklerin buğdayı tarımda ilk ve en yaygın kullanan uygarlık olan Hititler d�nemine kadar eski olduğu sanılıyor.
Eldeşteki taş Dibekler: 70 - 150 santimetre �apında, 70 - 90 santimetre derinliğinde doğal taştan oyulmuş havuzlardır. i�erisine konulan bulgur "L" şeklinde ağa� k�t�klerden yapılmış �eki�lerle d�v�l�r ve genellikle bir taş dibek başında iki veya �� kişi bulgur d�verdi. Bu bulgur d�vme işi nadiren kadınlar tarafından yapılır.
Eldeş K�y�nde bir zamanlar g�nl�k işlerin olmazsa olmazı olan ve yoğun kullanılan ve artık kaderine terk edilmiş bir taş dibek g�r�l�yor.
Genellikle gen� erkekler veya orta yaşlılar tarafından yapılır. Ritmik hareketlerle yapıldığı i�in genellikle bu işlem esnasında ahengi sağlamak i�in t�rk�ler s�ylenirdi.
G�n�m�zde buğday d�vme işi yapılmadığından kurutulan biberler bu dibeklerde d�v�l�yor.
Eldeş k�y�nde değişik �ap ve b�y�kl�klerde yaklaşık olarak 20 ye yakın taş dibek g�n�m�zde sayılabilir.
Modern, elektrikli değirmenlerin yaygınlaşması ile taş dibekler �nemini kaybetmiştir. Tarihin sessiz tanıkları olarak varlıklarını s�rd�r�yorlar.
Eldeş k�y�nde sokaklarda evlerin yanında sık�a rastlanan taş dibekler işlevlerini yitirmiş olsada hala ge�mişten bir hatıra olarak sık�a rastlanıyor.
Derleyen: Beytullah YILDIRIM Eldeş K�y� Araştırmaları 14.01.2025

Eldeşte Ev İşleri El Değirmeni Bulgur Gavut
Eldeşte g�nl�k ev işleri arasında seyrekte olsa mutfakta kullanılmak �zere ihtiya�ları karşılamak i�in Eldeşli ev hanımları genellikle imece us�l� akraba ve komşuları ile birlikte taş değirmenlerde buğday, mısır gibi hububatları yemeklerde kullanmak �zere elle �evirerek �ğ�t�yorlardı.
Eldeş k�y�nde, taştan yapılmış iki silindir halindeki el değirmenleri bir zamanlar pek �ok evde bulunan �nemli ev el aletleri arasındaydı. Bu el değirmenlerini iki kadın karşılıklı oturarak �evirme kolundan tutarak �evirirken bir yandan da ortasındaki delikten buğday gibi �ğ�t�lecek hububatı elleriyle d�kerek �ğ�t�rlerdi. Değirmenden d�k�len b�y�k par�alar tekrar değirmene konularak belli bir ritim ve yavaş bir devirde �evrilerek �ekilir b�ylece istenilen şekilde �r�n elde edilirdi.
Bu el değirmenlerde buğday �ğ�t�lerek; �orbalık yarma, dolamalık pilavlık bulgur, bulgurun daha k��ğ� olan �orbalık pıtpıt ve un elde edilirdi. Mekke yani mısır �ekilerek �orbalık kırma mısır yapılırdı. Bazende kavrulmuş mekke, buğday birlikte �ekilerek kavut denilen bir nevi atıştırmalık �erez yapılırdı.
G�n�m�m�zde belkide y�zyıllardır kullanılan bu el değirmenleri kullanımdan tamamen kalkmış durumdadır. Bu tip uğraşlar artık mazide birer hatıra olarak kaldı. Biz de tarihe bir not d�şmek adına ele aldık ve kayıtlara ge�mek i�in yazdık.

Eldeşte Ev İşleri Haşhaş S�rtme
Eldeşte g�nl�k ev işleri arasında mutfakta ekmek k�mbe yapımında kullanılmak i�in Eldeşli ev hanımları antik d�nemlerde kalma gibi g�r�nen gayet sert granit gibi kayadan yapımış iki par�a taş yardımıyla kavurdukları haşhaş tohumlarını s�rterek haşhaş s�rmesi yapıyorlardı.
Eldeş k�y�nde, taştan yapılmış biri b�y�k diğri elde tutulan iki doğal taş ki bu alete s�rtme taşı denir. B�y�k ve d�z olan taşın �zerine konulan malzeme diğer taş ele alınıp bastırarak ezme işi neticesinde kırılarak ezilen gıdalar kullanımı kolay hale gelmektedir. K�yde tarımı yapıan ve yağlı bir tohum olan haşhaş Eldeş k�y�nde k�mbe ekmeği yapımında i�lik malzeme olarak s�rt�l�p ezilerek kullanılır. Bu şekilde yapılan tamamen doğal olan bu s�rtme işlemi neticesinde haşhaş ile �ok lezzetli bir ekmek �eşidi olan haşhaşlı k�mbe ekmeği yapılır.
G�n�m�m�zde seyrek te olsa bu tarihi taş antik d�nem ev aletleri halen kullanılmaktadır. S�rtme taşı artık evlerde nadir olarak rastlanırken mutfak robotları gibi elektrikli aletler bu işi devralmaya başlamıştır.

Eldeşte Ev İşleri Turşu Kurmak
Eldeşte g�nl�k ev işleri arasında mutfakta faaliyetleri arasında kışlık hazırlıklardan birisi olan turşu kurmak �nemli bir yer tutuyor.
Eldeş k�y�nde, bostan bozumu denilen yaz bitimi g�z başında bah�eler, �evlikler, bostanlar bozulur sezon sona ermiştir. İyice olgunlaşmış veya tam olgunlaşamanış sebzeler domates, biber, hıyar salatalık, elma, erik, kelek kavun, ilana lahana, havu�, maydonoz, kalan giden ne varsa toplanıp yıkanıp temizlenir. Kaya tuzu, halis sirke, limon, ve buz gibi eldeşin pınar suyu ile k�plere turşu kurulurdu. Bı�akla bir ka� yerinden yaralanan sebzeler; k�plere basılır, suyu, tuzu sirke ve limonu veya limon tuzu konularak ağızları iyice kapatılarak serin bir yere konulurdu. Kış mevsiminde �ıkarılarak yemeklerin yanında şifalı bir besin olarak yenilirdi.
G�n�m�m�zde Eldeşte seyrek te olsa turşu kurulmaktadır. Bu lezzete alışanlar vazge�emiyorlar. Eldeş k�y�n�n karışık turşusu yiyenlerin vazge�emediği bir lezzettir.

Eldeşte Ev İşleri G�lle Kaynatmak Bulgur Yapımı
Eldeşte en �neml ev işleri arasında yine mutfak ile alakalı olan uzun s�re yenilecek olan bugur yapımı i�in g�lle kaynatma işi �nemli bir yer tutuyor.
Eldeş k�y�nde, ailece girişilen ve yoğun emek isteyen g�lle bulgurluk kaynatma işi hemen her yaz mevsiminde yapılan d�zenli işlerden birisidir.
Eldeşte bulgur yapımı hayli zahmetli bir uğraş vetiredir. �nceden bulgurluk olarak ayırılmış, veya satın alınmış olan buğday, ilk g�n k�y �eşmelerinin temizlenen b�y�k oluklarında bol su ile karıştırılarak yıkanarak �er ��p�nden, toz toprağından iyice arındırılırak hazırlanır. Ertesi g�n sabah erkenden bakır kazanlar kurulur ateşler yakılır yıkanmış bulgurluk buğdaylar kazanlara su ile birlikte doldurulur. İyice pişinceye kadar karıştırlarak ve su ilavesi yapılarak kaynatılır. Ortalığı pişen buğdayın nefis g�lle kokusu sarar. Kaynatılan buğdaylar g�lle olarak konu komşuya taslarla tadımlık ikram edilir. �nceden hazırlanmış b�y�k �rt�lerin �zerine kaynatılan pişmiş buğday g�llesi suyu s�z�lerek g�neşin altına incecik serilir. Serilen buğday g�llesi kurumaya başlayınca arada bir karıştırılıp alt �st edilerek kurumayanlarında kuruması sağlanır. Kurutma işi havanın durumuna g�re iki �� g�n akşamları toplanıp sabahları serilerek devam edilir. İyice kurutulan pişmiş bulgurluk buğday bu defa kalabalıkta ayıklanmaya ge�ilir. Yani tohum, saman, ve benzeri yabancı maddelerden elle yavaş yavaş ayıklanarak iyice temizlenir. Yıkanıp, pişirilip, kurutulan ve ayıklanan bulgurluk buğday artık değirmende �ğ�t�lerek bulgur olmaya hazırdır. Ilgın'da bulgur değirmenlerinde g�t�r�lerek �ğ�t�l�r ve bulgur elde edilmiş olur. bu �ğ�t�len bulgur elekten ge�irilerek kalın bulgur ve irmik ince d�y�, pıtpıt olmak �zere ayrılarak başta pilav olmak �zere, dolma, �orba, helva ve diğer yemeklerde kullanılır.
�zetle Eldeş k�y� bulgurunun hikayesi atadan dedeye y�zyıllardır b�yledir.
G�n�m�m�zde Eldeşte halen bulgur yapımı devam etmekle birlikte zahmetinden dolayı eski yoğunluk kalmamıştır. Bu lezzete alışanlar bulgrdan vazge�emiyorlar. Eldeş k�y�n�n bulgur pilavı yiyenlerin vazge�emediği bir lezzettir.

FOTOĞRAFLAR

Eldeş Bulgur Pilavı G�r�nt�leri:

Fotoğrafları b�y�k g�rmek i�in �zerine tıklayınız.

	KAYNAKLAR
	Sayfa bilgisi ve kaynaklar: Sayfa kaynağı: Beytullah YILDIRIM Sayfa ekleme: 14.02.2004 Sayfa yenileme: 28.01.2025 Fotoğrafları b�y�k g�rmek i�in �zerine tıklayınız. Duygu ve d�ş�ncelerinizi ziyaret�i defterine yazabilirsiniz.

ELDESNET KURULUŞ: 1997

Her hakkı ELDESNET'e aittir. Kesinlikle izin almadan kısmen veya tamamen kopyalanamaz ve yayınlanamaz.
E-Posta: Tasarımcı ve Yayıncı: Beytullah YILDIRIM
ELDESNET � 1997 - 2025

Eldesnet Ana Sayfaya D�nmek İ�in Tıklayın.