eldesbitkileri

ELDESNET ILGIN ELDEŞ K�Y� INTERNET SİTESİ

	ELDEŞ K�Y� BİTKİ �RT�S�
	Eldeş K�y� Bitkileri Florası Eldeş florasında yetişen, ve doğal ortamında yetişen bitki t�rlerini bu tanıtmaya �alışacağız. Bu sayfada Eldeş K�y� kır bitkileri ve şifalı derde derman yabani otlarına yer vermeye �alışacağız. Sizlerin de katkılarını bekliyoruz. Bu sayfalarda yer almasını istediklerinizi e-mail ile bizlere g�nderebilirsiniz.

	ELDEŞ BİTKİLERİ
	Eldeş K�y� Bitkileri Değerli Eldeşliler, kıymetli ziyaret�ilerimiz; Eldesnet web sitemize Eldeş K�y� veya Eldeşlilerle ilgili her t�rl� yazı, fotoğraf, video, haber ve ilanları g�nderebilir, sitemiz aracılığı ile paylaşabilirsiniz. Eldeş kırsalında yetişen, ova ve dağlık kesimlerimizde doğal ortamında yetişen bitki t�rlerini bu sayfada sizlere tanıtmaya �alışacağız. ✅\| Eldeş G�lleri ✅\| Eldeş Mantar �eşitleri ✅\| Eldeş �it�z�m� ✅\| Eldeş Domalan Mantarı ✅\| Eldeş Sığır Dili Hodan ✅\| Eldeş Sumak Bitkisi ✅\| Eldeş Zeyrek Bitkisi ✅\| Eldeş Ardı� Ağacı ✅\| Eldeş Zeyrek Bitkisi ✅\| Eldeş Uzerlik Bitkisi ✅\| Eldeş Hatmi Bitkisi ✅\| Eldeş Kayışkıran Bitkisi ✅\| Eldeş G�neyik Bitkisi ✅\| Eldeş Civanper�emi Bitkisi ✅\| Eldeş Dedeyemiş Ağacı ✅\| Eldeş Be�igula Madımak ✅\| Eldeş Kuşburnu ✅\| Eldeş Alı� Ağacı ✅\| Eldeş Hardal Bitkisi ✅\| Eldeş Navruz �i�eği ✅\| Eldeş Ebeg�meci Bitkisi ✅\| Eldeş Isırgan Bitkisi ✅\| Eldeş �ıtlık Bitkisi ✅\| Eldeş Tekesakalı Yemlik Bitkisi ✅\| Eldeş İlibade Labada Bitkisi ✅\| Eldeş Gartlangavuk Bitkisi

ELDEŞ K�Y� DOĞAL BİTKİLERİ

Eldeş G�lleri
Eldeş'in doğal ortamında yetişen organik g�zel kokulu g�lleri. G�l bitkisi bilimsel ismi: Rosa, Ailesi (familya): Rosaceae. Cins: Rosa; L., Sp. Pl.: 491 (1753).
Eldeş K�y�nde yaptığım araştırmalarda ve Eldeşin ihtiyarları b�y�klerimizin naklettiğine g�re:
Bir zamanlar tarihte Eldeş k�y�nde başta Pralı mevkii olma �zere, Karaağa�lar mevki ve dereye adar uzanan b�lgedeki yama�larda genellikle pembe renkli kokulu g�ller doğal ortamında bolca yetişirmiş. Zamanında bu b�lgeler g�listan g�l bah�esi gibi imiş. G�n�m�zde hala bu g�l �eşidine bah�e kenarlarında seyrekte olsa rastlamak m�mk�n. Bu bilgilere g�re Eldeşin g�l tarımına �ok elverişli olduğu anlaşılıyor.
Eldeşli ziraat�i ve Eldeş K�y�n'de �ğretmenlik de yapmış olan rahmetli Selahattin Şermet; G�llere �ok meraklı idi ve �ok seviyordu. Kendisi yaptığı �alışmalar ile Eldeş K�y�nde anlatıldığına g�re 50 �eşitten fazla g�l yetiştirmişti.
Eldeş K�y�nde G�ldibi mevkiinde sarı g�ller diğer g�l �eşitleri gibi doğal ortamında tarla alanlarında yetişmektedir.
Pembe Eldeş g�l� gıda olarak tecr�beyle sabit olu bu g�l�n�n nefis g�l şerbeti ve harika pembe g�l re�eli oluyor.

Faydalı olması temennisiyle.
Makaleyi Hazırlayan: Beytullah YILDIRIM
Eldesnet olarak Eldeş Pembe G�lleri Makalesi: 20.07.2019 / G�ncelleme: 25.01.2025

Eldeş Mantar �eşitleri
Eldeş'in doğal ortamında yetişen organik bir k�lt�r bitkisi olan mantar �eşitleri.
Eldeş k�y�n'de kırsalında, otlaklarda ve tarlalarda raslanan ve kendiliğinden yetişen mantar.
T�rk�e adı: Mantar, İnsan mantarı
Latince Adı: Fungi
Familyası: Mantar Fungus ailesinden (familyasından)dır.
Eldeş'te Mantar genellikle yağmur yağışının ardından koru'da ormanlık ve �ayırlık alanlarda kendiliğinden yetişir. Hi� beklenmedik yerlerde bitkilerin arasında rastlanabilir.
Eldeş k�y�nde mantar d�neminde mantar toplamak i�in toplanıp birlikte mantara gidenler olur. �nceden keşfedilmiş bilinen mantar yatakları �ncelikle kontrol edilir. Yenilen mantar t�rlerine genellikle belli b�lgelerde ve insan ayağının değmediği alanlarda rastlanır. Beyaz mantarın yanı sıra farklı renklerdede olan mantarların yenilebilir olduğunu bilmek ve anlamak �ok �nemlidir. Aksi durumlarda mantar �l�mle sonu�lanacak zehirlenmelere neden olabilir.
Eldeş mutfağında nadir raslanan doğal mantar yemeği �ok sevilen, beyenilen ve tercih edilen bir yemek t�r�d�r. Ticari olarak değerlendirlemeyecek kadar az toplanan mantar genelde evlerde g�n� birlik t�ketilen bir t�rd�r. Yerel olarak faklı isimler ile anılan mantar t�rleri mevcuttur. Nadir olarak raslanan kıymetli mantar t�rlerinden kuzu g�beği ve domalan mantarlarını yine bu sayfalarda ayrı ayrı inceleyeceyip yazacağız.
B�lgemizde farklı yenilen t�rleri olan mantarın bilen kişiler tarafından toplanmasında b�y�k �nemi vardır. Genellikle beyaz renkli olan yenilen mantarın rastlandığı Eldeş k�y�nde doğal, tamamen organik bir zenginliğimizdir.
Faydalı olması temennisiyle.
Hazırlayan: Beytullah YILDIRIM
Eldesnet olarak Eldeş Pembe G�lleri Makalesi: 20.01.2007 / G�ncelleme: 25.01.2025

Eldeş Karamık (�it�z�m� B�ğ�rtlen)

Eldeşin bitki �rt�s�. Doğal ortamda yetişen bitki ve �i�ekleri.
Eldeş'te kırlarda, alanlarda ve duvar diplerinde sık�a rastlanan, doğal ortamda yetişen, G�lgiller (Rosaceae) ailesinin B�ğ�rtlen (Rubus) cinsi Karamuk, �it�z�m� bitkisi �i�ek ve meyveleri. �i�eği ve meyvesinin insan sağlığında �nemli rolleri olan organik asitler, mineraller ve vitaminler bakımından �ok zengin bir bitki t�r�d�r. Şifalı karamuk �i�eği �ayı �ok g�zel tecr�beyle sabittir.
mayhoş meyveleriyle Eldeşteki adıyla Karamuk (�it �z�m�) �alısı.
Bahar aylarında beyaz ve pembe �i�ekler a�ar.
Doğal, sağlıklı, lezzeti bir gıda ve bir şifa kaynağıdır.
G�lgiller (Rosaceae) ailesinin B�ğ�rtlen (Rubus) cinsi Karamuk.
Organik asitler, mineraller ve vitaminler bakımından �ok zengin bir bitki t�r�d�r.
Şifalı karamuk �i�eği ve yeni olgunlaşan meyveleri dekoratif olarak �ok g�zel bir manzara sergiler.
Eldeş karamık lezzetli, mayhoş, şifa kaynağı bir t�rd�r. �alı şeklinde doğal ortamda sık�a yetişen karamık pembe beyaz �i�ek a�ar. Karamık diğer adıyla �it�z�m� b�ğ�rtlen olarakda tanınmaktadır. Taze olarak t�ketildiği gibi re�el veya marmelatıda yapılabilir. Karamık tamamen doğal ve organiktir.

Eldeş Domalan Mantarı
Eldeş Domalan Mantarı ender raslanan Şifa kaynağı bir t�rd�r. Domalan mantarı, tamamen toprak altında oluşan, patates g�r�n�m�nde olan kabuğu kırmızımsı ve ince olan ağırlığı yarım kiloya kadar ulaşan bir birki k�k�d�r. Genellikle domalan mantarı Eldeş kırsalında kumluk alanlarda g�r�l�r.
Domalan, Kumi, veya Keme, olarak bilinen toprak altında doğal olarak b�y�yen bir �eşit mantarıdır. Mantar 6-10 � 5-6 cm �apında, k�re şeklinde, �st kısım basık ve dalgalı, genellikle patates yumrusu şeklindedir. Y�zey genelde d�z bazen p�r�zl�, geniş oluklara ayrılmış, kırmızımsı-soluk kahverengi, bazen sarımsı veya g�l rengindedir. Ekzoperidyum kabuğu 1-2 mm kalınlıkta olup kolayca soyulur.
İlkbaharda yağmur sonrası hemen kuruyan kumlu topraklarda b�y�mesi (fruktifikasyonu) toprak altında yetiştiğinden toprak y�zeyinde oluşturduğu �atlaklardan bulunabilir.
Konya ve civarında ve Şanlıurfa ve civarında Kumi otuyla birlikte ortak (mikorizal) olarak yaşamaktadır.
Tamamen Doğal ve nadir rastlanan domalan mantarının besin olarak protein a�ısından besleyici ve afrodizyak etkileri ile bilinmektedir.

Eldeş Sığır Dili Bitkisi
Şifalı ve dekoratif Sığır Dili, Eldeş k�y�n'de kırsalında sık�a raslanan tarlalarda ve kırlarda doğal olarak yetişen sığır dili bitkisi mor �i�ekleri ile dikkati �eker. �ok yıllık ve �ok g�zel bir bitki olan y�remizde sığır dili yaygındır. Eldeş k�y� kırsalında ve ekili alanlarda g�r�l�r.
Sığır dili (hodan otu) bitkisi ve �i�eği. Diğer bir adıyla sığır kuyruğudur. Hekimlikte kullanılan bir bitki t�r�d�r. D�nya �zerinde neredeyse her b�lge �zerinde yetişen �eşitleri mevcuttur. Bir �eşidinin k�k�ndeki kırmızı madde boyacılık sekt�r�nde kullanılır. Bunlardan İtalyan sığır dili ise parklarda s�s bitkisi olarak yetiştirilir.
Sığır dili bitkisi, ballağan (anchusa officinalis) olarak da bilinmektedir.
G�vdeleri dik ve y�n�ms� t�ylerle kaplıdır. Yapraklar g�vdenin alt kısımlarında rozet halinde dizilmiş olup, y�n�ms� t�yl�d�r. Ancak g�vdesinde bulunan yapraklar sapsızdır. �i�eği g�vdenin ucunda sık yada seyrek bi�imde salkım olarak toplanırlar. �i�eklerin �anak ve ta� yaprakları beşer par�alıdır. Meyveleri yuvarlak şekillerde ve �ok tohumludur.

Eldeş Sumak Bitkisi
Eldeş k�y�n'de pek �ok bitki t�r� gibi bilindiği halde pek değerlendirilmeyen sumak son yıllarda yeniden farkedilmiş bitkilerdendir. Eldeş k�y�nde ormanlık alanlarda doğal olarak yetişen sumak tohumundan �zel ve lezzetli bir baharat elde edilir. Eldeşte doğal ortamında yetişen şifalı Sumak bitkisi (Rhus) ve meyveleri. Ekşimsi lezzetiyle genellikle baharat olarak t�ketilen sumak faydaları:
Kalbi Destekler ve Karaciğeri Korur. Antioksidan �zelliği İle V�cudu Korur. Enfeksiyonel Hastalıkları �nler. Sumak t�ketimi, yaraların iyileşmesinde yardımcıdır. Eldeş Sumak Bitkisi
Sumak Suyu ve �ayı pek �ok hastalığın tedavisine ek olarak yardım olmaktadır. İdrar S�kt�r�c� Etkisi ve Adet D�zensizliğine Etkisi vardır.
Solunum sorunlarını en aza indiren sumak, g�ğ�s ve de solunum yolları rahatsızlıklarının tedavisinde sık sık kullanılır.
Sumak, antiinflamatuar �zelliğe sahiptir. Sumak, kan şekerini d�zenler. Sumak, enfeksiyonlara karşı korur. Sumak, Di�retik etkiye sahiptir. Sumak, koroner arter hastalıklarına karşı korur. Sumak, kadın sağlığı a�ısından �nemlidir.
Sumak doğal ortamında yetiştiği gibi pek �ok yerde sumak ağacı tarımı yapılarak yetiştirilmektedir. T�rkiye'de, doğadan toplanan ve ticarete arz edilen sumak, 2012-2019 d�neminde 3 tondan 16 tona y�kseldiği kayıtlara ge�miştir.
Eldeş k�y�nde sumak bitkisi doğal ortamında yetişir. Sumak re�eli tecr�beyle sabit m�kemmel bir lezzete sahiptir.

Eldeş Zeyrek Bitkisi
Orta Anadoluda �ok�a yetişen zeyrek bitkisi ve onunn tohumu Eldeş k�y�n'de atadan dedeye şifa kaynağı olarak y�zyıllardır kullanılmaktadır.
Halk arasında zeyrek otu da denen keten bitkisi (linum usitattissimum) ılıman ve tropikal b�lgelerde doğal olarak yetişen, ya da k�lt�r� yapılan bir değerli bir bitki. Keten’in kullanımı insanlık tarihi kadar eskidir.

Linum, latince “lif” anlamına gelir. Tarihsel s�re�te insanlar arası �deme aracı olduğu d�nemler olmuştur. Eski Yunan ve Roma da yiyecek olarak da kullanıldığı bir d�nem olmuştur. O nedenle belki de, en �nemli feylesofların yaşadığı d�neme, i�erdiği omega 6 ile damgasını vurmuş bir bitkidir.
Zeyrek bitkisi ve derde derman şifalı tohumu �zel bir yere sahiptir. Eldeş k�y� kırsalında ve ekili alanlarda g�r�l�r.

Eldeş Ardı� Ağacı
Sultan dağlarının uzantısı dağların eteğinde olan Eldeş k�y�n'de sık�a raslanan ardı� ağacı hem �ok dekoratif hemde tam bir şifa kaynağı bir ağa�tır.
Ardı� ağacı, aromalı ve şifalı meyvası ile tanınır. Ardı� ağa�ları, Eldeş k�y�nde Koca koru ve �evresinde g�r�l�r.
Ardı�, servigiller (Cupressaceae) familyasından Juniperus cinsine ait �am ailesinden iğne yapraklı ağa� ve �alı formundaki taksonların ağa�ların ortak adıdır.
Ardı� tohumları yere d�k�l�r ancak bu tohumlar bir ardı� kuşu tarafından yenmedik�e �imlenme ger�ekleşmez. Ardı� kuşunun sindirim sisteminde ardı� ağacının tohumlarının kabukları a�ılır. Ardı� kuşu dışkısı ile birlikte toprağa karışan tohumlar kolayca �imlenir.
T�rk geleneğinde T�rkmenler'de y�r�klerde kutsal olarak kabul edilen bir ağa�tır. Dallarına bez baglanarak dilek tutulur veya dalları tekkelerde t�ts� olarak kullanılır.
Ardı� tohumları pek �ok hastalığın tedavisinde "bitkisel ila�" olarak yaygın bir bi�imde kullanılmaktadır. Ardı� tohumları yemeklere koku ve tat vermek maksadıyla da kullanılırlar - �zellikle yağlı et yemeklerinde yemeği "hafifletmek"te de �ok yararlıdır.

Eldeş �zerlik Bitkisi
Eldeş'in doğal ortamında yetişen, Rosales takımı, Nitrariaceae ailesinden, Peganum cinsi olan �zerlik otu, (Peganum harmala) bitkisi.
Kırlarda, yama�larda ve yol kenarında g�r�l�r. Eski inanışa g�re halk arasında nazardan korunmak i�in kurusu yakılarak t�ts� yapılır. �ıkan dumanın nazardan koruduğuna inanılır. �r�lerek evlere asılarak s�s eşyası gibi, nazara karşı, k�t� enerjilerden korunmak maksadıyla kullanılır.
�zerlik tohumu �ayı tam bir şifa kaynağıdır. Geleneksel tıpta kurt d�ş�r�c�, adet s�kt�r�c�, uyuşturucu, terletici ve yatıştırıcı olarak kullanılır. Dalları, k�kleri ve tohumları m�rekkep, boya yapımında kullanılmaktadır.
Eldeş K�y�nde kırlarında sık�a rastlanan �zerlik otu nazar otu olarak ta bilinir. Genellikle bitkinin olgunlaşmış tohumları kullanılır.
�zerlik tam bir şifa kaynağıdır. Eldeş k�y�n'de �ren yerlerinde, kırsal alanlarda raslanan beyaz �i�ek a�an �zerlik otu bir şifa kaynağı olduğu kadar manevi g�c�nede inanılan bir bitkidir. Bu şifalı ve g�zel g�r�n�ml� bitki kurutularak yakılır t�ts� olarak da kullanılır.

Eldeş Hatmi �i�eği
Eldeş'te bah�elerde ve a�ık alanlerda kırlarda �ok g�zel renkli �i�ekleri ile genellikle doğal olarak yetişen hatmi, hem dekoratif hemde şifa deposudur. Hatmi bitkisi ve faydaları b�lgemizde az bilinmektedir. �eşitli renklerde �i�ek a�an hatmi �ok yıllık bir bitkidir.
Hatmi, Alcea, Malvaceae (ebeg�mecigiller) ailesinden familyasına bağlı �i�ekli bir bitki cinsidir.
Halk arasında g�l hatmi olarak da bilinen hatmi �i�eğinin, latince adı Althaea officinali olan ve tıbbi alanda y�zyıllardır kullanılan �nemli bir bitkidir.
Hatmi �i�eği, anti-inflamatuar, anti-mikrobiyal ve anti-oksidan �zelliklere sahiptir. Hatmi �i�eği, �ay, şurup, merhem ve krem gibi �eşitli şekillerde kullanılabilir. Bitkinin �i�ek, k�k, yaprak gibi kısımları ayrı ayrı değerlidir ve farklı sağlık koşullarında kullanılabilir. Hatmi �i�eği genellikle boğaz ağrısı, �ks�r�k, balgam gibi �st solunum yolu rahatsızlıklarının tedavisinde yaygın olarak tercih edilebilir. Bitkinin ayrıca, �lser gibi sindirim sistemi problemlerinde de faydası olduğu d�ş�n�l�r.
Hatmi �i�eği �ayı, hatmi �i�eğinin kurutulduktan sonra dinlenmesiyle yapılır. Hatmi �i�eği �ayının �ne �ıkan faydaları arasında, sakinleştirici ve yatıştırıcı etkisi yer alabilir. Hatmi �i�eği �ayının diğer faydalarından bazıları ise ş�yle sıralanabilir:
Boğaz ağrısı ve tahrişin azaltılması,
Kuru �ks�r�k ve gece �ks�r�ğ�n�n hafifletilmesi,
Sindirim sisteminin daha �alışması ve refl�, �lser gibi mide rahatsızlıklarının tedavisine katkı sağlaması,
Tekrarlayan idrar yolları enfeksiyonlarında iyileşmeye katkı sağlaması,
Cilt yaralarında ve tahrişlerinde iyileşmenin hızlandırılması,
İltihaplanmayı azaltıcı �zelliğinin olması.

Eldeş Kayışkıran Dikeni
Kayışkıran (Eşekotu / Kaşık kıran) kurak toprakların bir şifa kaynağı. Eldeş'te a�ık alanda kırlarda genellikle kurak alanlarda yetişen Kayışkıran, y�rede pek bilinmemektedir. Doğal olarak yetişen bu şifalı ve g�zel g�r�n�ml� dikenli bitki �ok yıllık bir t�rd�r.
Kayışkıran (Ononis spinosa), baklagiller Fabaceae ailesinden familyasından bir bitki t�r�d�r. T�rkiye'de yetiştiği yer Anadolu'dur. Haziran-Ağustos ayları arasında pembemsi renkli �i�ekler a�ar. Boyu yaklaşık 30 ile 60 cm olup �ok yıllık dikenli bir bitkidir. Eldeş'te genellikle kırlarda yol kenarlarında, boş tarlalarda ve alanlarda rastlanır.
G�vdeleri odunsu, yatık, yer yer kırmızımsı renkli ve t�yl�d�r. Meyveleri sarımtırak, esmer renkli ve fasulyeye benzer. Gen� s�rg�nler pişirilerek, �i�ekler �iğ olarak t�ketilir. K�k�n�n tadı meyank�k�ne benzer.
Şifalı Kayışkıran bitkisinin ilkbahar ve sonbaharda �ıkarılıp kurutulan k�kleri kullanılır. K�klerde u�ucu ve sabit yağ, tanen şekerleri, zamk, ononin ve spinosin vardır. İdrar s�kt�r�c� ve terletici tesirinden dolayı �ayı kullanılır. Halk arasında deri hastalıklarına ve romatizmaya karşı da faydalanılmaktadır.

Eldeş G�neyik Otu
G�neyik otu diğer adıyla hindiba bir vitamin deposu ve şifa kaynağıdır. Eldeş'te a�ık alanda kırlarda ve ekili alanlarda doğal olarak yetişen g�neyik, g�n�m�zde unutulmaya y�ztutmuştur. Bu vitaminli şifalı ve g�zel g�r�n�ml� yeşil bitki g�neyik sofralarda mevsiminde eksik olmaz. �iğ olarak yenir.
Eldeş mutfağında sofralarda yemeklerin yanında �iğ olarak yuka, şebit ekmeğine d�r�n�p yenilen şifa kaynağıdır. Karahindiba ailesinden olan G�neyik, A vitamini, C vitamini ve nikotinik asit, potasyum, kalsiyum ve t�rl� mineraller y�n�nden zengindir. Yaprakları salatalara eklenebilir. Eldeş G�neyik Otu
Kendine has g�zel iştah a�ıcı bir tadı vardır. Sindirim sistemine faydalıdır. �ok besleyicidir. Lif oranı y�ksek, idrar s�kt�r�c� ve kabızlık gidericidir.
G�neyik, Hindiba (Cichorium endivia), papatyagiller (Asteraceae) ailesinden familyasından, sebze olarak yararlanılan bir yıllık yabani bir bitki t�r�d�r. Eldeş k�y�nde �ok sevilen g�neyik otu bil hassa ilkbahar mevsiminde kadınlar kırlardan bı�ak yardımıyla kazarak toplayıp taze olarak yerler. Şifa deposu ve iştah a�ıcı bir ot ve sebze olarak t�ketilir.

Eldeş Civanper�emi Otu
Civanper�emi tam bir şifa kaynağı. Eldeş k�y� civarında a�ık alanda kırlarda doğal olarak yetişen Civanper�emi b�lgede pek bilinmemektedir. Bu şifalı ve g�zel g�r�n�ml� dekoratif bitki civanper�emini �ok yıllık bir t�rd�r.
Civanper�emi (Achillea millefolium), Papatyagiller ailesinden familyası �yesi olan g�zel �i�ekli bir bitkidir. Yol kenarları, �ayırlar, tarlalar ve kıyı kesimleri gibi hem nemli hem de kuru b�lgeler i�in ortak olan civanper�emi, hayvancılıkta yem olarak kullanılması amacıyla Yeni Zelanda ve Avustralya gibi yerlere de g�t�r�lm�şt�r.
Antik �ağda, civanper�emi, tıbbi olarak yaralardan kan akışını azaltmada kullanılması dolayısıyla askeri bitki (herbal militaris) olarak bilinmekteydi. Civanper�emine bazı y�relerde kandil �i�eği de denmektedir. Bitki mayıstan temmuza değin �i�eklenir ve birka� ay kadar �i�ekli kalır. Bayağı civanper�emi genellikle otlakların ve a�ık ormanların hafif bozulmuş a�ılmış topraklarında bulunur. Etkin b�y�me ilkbaharda ger�ekleşir.
Civanper�emi; bir veya birden �ok k�kten yetişen, 0,2-1 metre uzunluğuna varan, dik duran, otsu, �ok yıllık bir bitki t�r�d�r. �i�ekleri �ok g�zel g�r�n�ml� olup, g��l� ve tatlı bir kokuya sahiptir.

Eldeş Dedeyemiş
Dedeyemiş diğer adı ile Akdiken. Dedeyemiş bir Eldeş k�y� tarla s�s� kırların bodur ağacı, m�thiş bir şifa kaynağı.
Bir alı� t�r� olan dedeyemiş mayhoş elmaya benzeyen tadı ile kendine has bir lezzeti vardır. Eldeş'te Dede Yemişi meyvesi ağacına kırlarda tarla gibi ekili alanlarda sık�a rastlanır. Bazen bodur �alı formunda ama genellikle k��k ağa� ağa��ık şeklinde odunsu g�vdeye sahiptir.
Dedeyemiş Crataegus monogyna (Yemişen). G�lgiller takımına mensup Adi alı�, Alı� �eşitleri ailesinden olan bir bitkidir.
Tıbbi olarak kullanılan, şifalı meyveleri yenilebilen, insanlar ve kuşlar tarafından sevilen bir yabani meyve �eşitidir. �ok dayanıklı olan ağacından baston yapımında faydalanılır. Yaprakları kurutularak �ay olarak kullanılmaktadır. Dedeyemiş ağacı d�ş�k ısı -18 dereceye kadar dayanıklıdır. Susuzluğa kuraklığa dayanıklı bir ağa� t�r�d�r.
Kırlarda, yol kenarlarında ormanlık alanlarda g�r�l�r. Dede yemişi derde deva bir �ok g�zel g�r�n�ml� dekoratif, ve ağacından, yaprağından ve meyvesinden faydalanılan bir bitki t�r�d�r.

Eldeş Be�igula Madımak
Eldeş mutfağının yaz kış y�zyıllardır vazge�ilmez mukemmel lezzeti be�igula. Mevsiminde tazesi, kışın ise kurusu sofraların baştacıdır. �ok yıllık bir bitki olan be�igula kırsal alanlarda, dağlık b�lgelerde, hemen her yerde rastlanan bir bitkidir. Kavurmasıtla, b�reğiyle, yemeğiyle �zel bir lezzettir.
Eldeş'in doğal ortamında yetişen, sofraların baş tacı, sevilerek yenilen Madımakgiller, ailesinden olan Be�igula, Madımak otu, bitkisi. Karanfil takımına mensup olup, Madımakgiller, ailesinden olan Be�igula, Madımak otu, bilimsel adıyla Polygonum cognatum.
Eldeş K�y�nde doğal ortamında, kırlarda yetişen ve Eldeş mutfağının, sofraların vazge�ilmez lezzeti, Eldeşteki adıyla Be�igula (madımak) otu. Taze bı�akla kazılarak toplanan Be�igula'nın, yemeği, b�reği, ve yumurta ile kavrularak hazırlanan, be�igula kavurması �ok lezzetlidir. Bereketli bir bitki olan be�igula, yazdan bolca toplanıp kışlık olarak kurutularak aynı tazesi gibi sevilerek t�ketilmektedir.
Doğal, sağlıklı, lezzeti bir gıda ve bir şifa kaynağıdır. Kadim Eldeş mutfağı yemekleri arasında be�igula ge�mişten g�n�m�ze �nemli bir yere sahiptir.
�ok yıllık, �i�ek a�an, otsu, bir bitki olan be�igulağı, i�erdiği doğal vitaminler, minaraller ve antioksidanlarla doğal, sağlıklı, besleyici ve lezzeti bir gıda hemde tedavi edici bir şifa kaynağıdır.

Eldeş Kuşburnu
Eldeş'te ismi ile itburnu olarak bilinen meşhur yabang�l�, kuşburnu (Rosa canina) Rosa cinsinin Canina b�l�m� olan k�pek g�lleri, g�lgiller ailesinden g�vdesi ve dalları dikenli olan bir ağa��ıktır. M�thiş bir c vitamini kaynağıdır. �ayı ile marmelatı ile ister kuru ister yaş olarak saklanabilen şifa deposu. Doğal olarak bol miktarda yetişen itburnu yol kenarlarında sık�a rasladığımız faydalı ve �ok şifalı bir bitki t�r�d�r.
Kuşburnu, C ve E vitamini, fenolikler, karotenoidler, organik asitler ve esansiyel yağ asitleri i�eren iyi bir fitokimyasal kaynağıdır. İ�i t�yl� ve �ok sayıda tohumu vardır. Sonbaharda olgunlaşır. C vitamini a�ısından d�nyanın en zengin meyvesidir. Limondan 60 kat daha fazla C vitamini i�erir.
�lkemizde daha �ok �ay ve marmelat olarak t�ketilir. İ�eriğinde �eşitli vitamin ve mineraller barındıran, enfeksiyonlara ve soğuk algınlığına karşı v�cudu g��lendirmeye yardımcı olur. B vitamini a�ısından zengin olması nedeniyle enerji metabolizmasında, sinir sisteminde, b�y�me ve gelişmede de etkilidir. Kuşburnu �ayı antioksidan �zellikler sergileyen iyi bir C vitamini kaynağıdır. �ok g�zel �i�ek a�ar. �i�ekleri şurup yapılabilir, salatalarda yenebilir, sirke, bal ile şekerlenebilir veya konserve edilebilir.
K�pek g�lleri ailesinden tam bir şifakaynağı olan kuşburnu; �ks�r�k ve soğuk algınlığına karşı koruyucudur. Kolesterol ve şeker seviyelerini d�zenler. Enfeksiyon ve iltihap gidericidir. Cilt sağlığına iyi gelir. Cildin yenilenmesini sağlar. Mide rahatsızlıklarında rahatlatıcıdır. Sindirim sistemine yardımcı olur. �dem attırır. Kilo verme s�recinde rol oynar. Kan basıncını d�zenlemeye yardımcı olur. Kanı temizler ve dolaşımı hızlandırır. İltihap tedavisine yardımcı olur. Kalp sağlığına iyi gelebilir. Romatizmal hastalıklar da tedaviye katkı sağlar. Eldeş k�y�nde mevsiminde toplanan kuşburnu meyveleri, kaynatılıp ezmesini (marmelat) yapılır, �ay olarak demlenip i�ilir. Kışlık olarak kurutularak kışının da �ay olarak kullanılır.

Eldeş Alı�
Alı� meyvası pek �ok vitamin ve minerali b�nyesinde barındırır. Yaz mevsiminde tazesini kışın ise ipe dizerek saklanarak t�ketilir. Alı�, Eldeşte doğal olarak genelikle ekili alanda, ormanlık alanlarda �ok miktarda yetişen bir ağa� t�r�d�r. Alı� meyvasının tadı mayhoş, faydalı ve �ok şifalıdır.
Alı� farklı t�rleri olduğu bilinen Crataegus orientalis, G�lgiller ailesi familyasından olup, Krategus cinsi meyveli bir ağa� t�r�d�r. Genellikle turuncu ve nadiren kırmızımsı �ok �ekirdekli meyveleri olan bir bitkidir. Şifalı bir yabani ağa� t�r� olan alı� doğal ortamında genellikle tarların i�inde, ekili alanlarda ve ormanlık alanrın eteklerinde bazen �alı formunda ağa��ık olarak rastlanır.
Her derde deva sarı alı� faydaları ile kalp, damar ve daha pek �ok hastalığın tedavisinde kullanılan şifalı �zellikleriyle dikkat �eker. Alı� meyvesi kanın pompalanmasını rahatlatarak kalp krizi riskini d�ş�rebilir. Sarı alı� beyin fonksiyonlarını ve hafızayı g��lendirebilir. Yatıştırıcı etkisiyle sinir sistemini sakinleştirerek rahatlamasını sağlayabilir. Lifli yapısı kabızlığı �nleyerek sindirimi rahatlatabilir. İ�eriğindeki zengin bileşenler yağlı gıdaların sindiriminde duyulan enzimlerin kolayca salgılanmasına yardımcı olur. B�brek taşı oluşumunu �nleyerebilir, kanser riskinin azaltılmasında etkilidir. Tedavi edici doğal besin kaynağı v�cudunuzu pek �ok hastalığa karşı koruyabilir.
Yaz sonu olgunlaşan meyveleri ipe dizilerek asılarak uzun s�re tazeliğini muhafaza edilebilir.

Eldeş Hardal (Kanola) Bitkisi
Hardal birkisi sarı �i�ek a�an �okyıllık şifalı bir bitkidir. Tamamen doğal ortamında ve a�ık alanda kırlarda doğal olarak yetişen hardal b�lgede pek bilinmemektedir. Bu şifalı ve g�zel g�r�n�ml� dekoratif bitkinin yeşil yapraklarından ve tohumundan istifade edilebilmektedir.
Hardal bitkisi, Brassicaceae hardal ailesi familyasındaki Brassica, Rhamphospermum ve Sinapis cinslerindeki t�rlerinden bir bitkidir. Hardal tohumu, baharat olarak kullanılır.
Hardal otu hafif aromalı ve acımsı tadıyla pek �ok y�rede yaprakları sevilerek yenen bir ottur. �orba, salata, ve yemek yapımında kullanılır. Haşlamadan doğrudan kavurup yumurtalı olarak yemek de m�mk�nd�r. Taze iken yaprakları m�kemmel bir yemek ve salata malzemesi olarak t�ketilir. Hardalın yabani formları ve akrabaları turp ve şalgamdır.
Pek �ok �lkede ticari olarak yetiştirilen bitkinin tohumlarından elde edilen yenilebilen Hardal Kanolaya yağı gıda olarak �ok değerlir.
Eldeş k�y�nde kırlarda ve ormanlık alanlarda, ekilmeyen tarla ve bah�elerde doğal olarak yetişir. Sarı �i�ekleriyle g�zel bir g�r�n�m oluşturur.

Eldeş Navruz S�sen �i�eği
Eldeş'in doğal ortamında yetişen, Kuşkonmaz takımı, S�sengiller ailesinden, S�sen, Bodur s�sen, Nevruz otu, (iris suaveolens boiss) bitkisi Iridaceae ailesi familyasındandır. Eldeş k�y�n�n bitki �rt�s� �rt�s�nde baharın m�jdecisi olan g�zel kokulu navruz �i�eği.
Eldeş'te, koruda, ormanlık alanlarda ve yakınlarında rastlanan s�sl� g�zel k�k� soğanlı bir bitkidir. Dağlık alanlarda rengarenk �i�ek a�an nevruz baharın habercisidir. Bitki, mart ve mayıs ayları arasında mor, sarı renklerde �i�ek a�ar.
Bu birki t�r�, S�sen, Bodur S�sen, iris ve Nevruz otu adları ile bilinmektedir. Cins adını Iris’ten almıştır. Hesiodos, Iris’in g�kkuşağını simgelediği s�ylenir. T�r adı Latince hoş kokulu anlamına gelir. T�r�n belirgin kokusuna işaret eder. Parf�meri'de kullanılmaktadır. T�rkiye’de s�sen �i�ekleri sıklıkla mezarlara dikilir.
Bitkinin k�k ve yaprakları zehirlidir. Yutulması mide ağrısı ve kusmaya neden olabilir. Temas halinde ciltte tahrişe neden olabilir. Gıda olarak kesinlikle kullanılmaz.
Tıbbi olarak, balgam ve idrar s�kt�r�c�d�r. Genellikle �ocuklarda diş �ıkarma zamanında başvurulur.
Eldeş doğasında, şifalı bir bitki olan, genellikle dağlık alanlarda, koruda rastlanan, baharın habercisi, floramızda, bitki �rt�m�zde nadir bir �i�ek t�r� olan Nevruz (S�sen - İris) bitkisi ve �i�eği.

Eldeş Ebeg�meci Bitkisi
Eldeş K�y�nde kırlarda bah�elerde ve alanlarda sık�a raslanan ve ynilebilen Ebeg�meci Malva şifalı bir bitkidir. Tamamen doğal ortamında ve a�ık alanda kırlarda doğal olarak yetişir. B�rek i�liği olarak yenen bir ot �eşitidir. Eldeş mutfağında beg�meci'den kıymalı ve pirin�li yemek yapılır. Mideyi yumuşak tutar, g�ğs� yumuşatır.
Ebeg�mecinin yenilebilen yaprakları salatalara eklenebilir. Kendine has bir tadı ve lezzeti vardır.
B�y�k ebeg�meci (Malva sylvestris), Ebeg�mecigiller ailesi familyasının, Malva cinsine ait bir bitki t�r�d�r. Bitki ihsanı ve anne şefkatini simgeler.
Cins adı Antik Yunanca yumuşak anlamına gelir ve bu bağlamda cinsin rahatlatıcı etkilerine işaret eder. Hem pişirilerek, kavrularak, veya haşlanarak ve �iğ olarak kullanılır. �i�ekleri �ay olarak �ok faydalıdır. Yayılan bir bitki t�r�d�r. Eldeş k�y�nde sık�a raslanan ebeg�meci bitkileri �ok yıllıktır ve �i�eklenme d�neminde g�zel �i�ekleriyle harika bir dekoratif g�r�n�m ortaya koyarlar.

Eldeş Isırgan Otu
Eldeş K�y�nde kırlarda, bah�elerde, ekili alanlarda duvar dipleri ve alanlarda sık�a raslanan ısırgan otu şifalı bir bitkidir. Tamamen doğal ortamında ve a�ık alanda kırlarda doğal olarak yetişir. Taze yeşil yaprakları b�rek i�liği olarak yenen şifalı bir ot �eşitidir.
Yaprakları salatalara eklenebilir. Kendine has bir tadı vardır. Bazı y�relerde bitkinin taze s�rg�nlerinden kendine has bir lezzeti olan yemeği de yapılmaktadır.
Isırgan otu Rosales bitki takımından (Urtica) Urticaceae ailesi familyasında �ok sayıda t�r� olan ve bazı t�rleri gıda ve sağlık ama�lı kullanılan bir bitki �eşididir. Tek ya da �ok yıllık otlardan oluşan bir cinstir. Batıcı olmayan ama kaşındırıcı olan t�yleri olan bitkidir. Bu sebeple halk arasında ismi can yakıcı olduğu i�in vurgulanarak ıssırgan olarak telffuz edilir.
�ok �i�ekli bir bitki t�r� olan ısırganın �i�ekleri salkım ya da bileşik salkımlarda dizilmiş talkımlar halindedir.
Bitkinin cins adı Antik Yunanca iğne anlamına gelmektedir ve bu bağlamda bitkiye dokunulduğunda kaşınmaya neden olmasına işaret etmektedir.
Tıppi olarak di�retik etkisi nedeniyle; zayıflama �aylarının, idrar yollarını yıkamaya ve romatizmal �demlerin boşaltılmasına y�nelik �ayların ve bitkisel ila�ların bileşimine girmektedir. Isırgan otu tohumunun sağlık yararları, i�erdiği zengin besin �geleri ve biyoaktif bileşenlerden kaynaklanır. Bu tohumlar, vitaminler (�zellikle A, C, K ve B kompleksi vitaminleri), mineraller (demir, kalsiyum, magnezyum, potasyum gibi), proteinler, lifler ve antioksidanlar bakımından zengindir. Bu besin maddeleri, v�cudu destekleyip �eşitli sağlık sorunlarının tedavisine yardımcı olabilir.
Taşıdığı emergenz t�yler, bitkiye dokununca başı kırılır ve i�indeki formik asit, histamin gibi maddeler, cilde değen yerde kaşıntı ve kızarıklık yapar, bu nedenle T�rk�ede ısırgan denmektedir.

Eldeş �ıtlık Radika Otu
Eldeş K�y�nde kırlarda, bah�elerde, tarlalarda ve ekili alanlarda sık�a raslanan �ıtlık otu şifalı bir bitkidir. Tamamen doğal ortamında ve a�ık alanda kırlarda doğal olarak yetişir. Taze yeşil yaprakları s�ğ�ş olarak yemeklerin yanında sevilerek yenen bir bitkidir.
�ıtlık otunun bilimsel adı Choju, Chondrilla juncea olup Asteraceae ailesi geniş yapraklılar familyasındandır. Bazı yerlerde radika olarak isimlendirilir.
�ıtlık Radika �i�ekli bitki t�r�d�r. Dikd�rtgen sarı ışın �i�eklerine sahip k��k karahindiba benzeri �i�ekler �retir. Meyvesi yaklaşık bir santimetre uzunluğunda bir yapıya sahiptir. Tohumla �oğalır ancak aynı zamanda k�kte kendisi yeni s�rg�nlerle tekrar �oğalır.
Yayılmacı bir t�r olan bu bitki bir�ok alanda �ok sorunlu bir ot olarak kabul edilir. Tarlalara ve ekili alanlara kolayca girer diğer bitkilrin gelişmesini �nleyerek o bitkilerle başarılı bir şekilde rekabet eder.
�ıtlık otun bı�akla kırlardan kazılarak temizlenir yıkanır ve yeşil taze yaprakları salatalara eklenebilir. Kendine has bir tadı vardır.

Eldeş Teke Sakalı Yemlik Otu
Eldeş K�y�nde kırlarda, bah�elerde, tarlalarda ve ekili alanlarda sık�a raslanan teke sakalı diğer adıyla yemlik otu şifalı bir bitkidir. Tamamen doğal ortamında ve a�ık alanda kırlarda doğal olarak yetişir. Taze yeşil yapraklı g�vdesi s�ğ�ş olarak yemeklerin yanında sevilerek yenen bir bitkidir.
Yemlik (Tragopogon reticulatus) bitkisi Asteraceae ailesi familyasından �i�ekli bitkilerden oluşan bir cinstir. Salsifiyeler iki yıllık veya �ok yıllık bitkiler olarak b�y�yen otsu bitkilerdir. G��l� bir kazık k�k ve s�tl� �zsuya sahiptirler.
Yemlik bitkisi, Teke sakalı orakta bilinir. Bitkinin kendine has bir �i�eği olup �ok g�zel ve dekoratif bir g�r�n�me sahiptir.
Eldeş k�y�nde ge�mişten g�nm�ze bir Y�r�k geleneğinin k�lt�r birikimi olan doğadaki bitkileri tanıma bilgi birikiminden dolayı yazılı olmadığı halde s�zl� k�lt�r olarak anadan kıza babadan oğula �ğrenilerek bilinen bitkilerden birsidir şifalı teke sakalı, yemlik otu bitkisi. Eldeşte taze olarak toplanan bitki genellikle yemeklerin yanında s�ğ�ş olarak yufka ekmeği ile yenilir.

Eldeş İlibade Labada Otu
Eldeş K�y�nde kırlarda, bah�elerede ve ekili alanlarda sık�a rastlanan labada diğer Eldeş k�y�nde bilinen ismiyle İlibade veya kuzu kulağı bitkisi.
Yabani labada (Rumex obtusifolius), kuzukulağıgiller Polygonaceae ailesi familyasından, boyu 20-50 cm boyunda, �ok yıllık bir ot �eşitidir. Ekşi (asitli) olmayan Rumex t�rleri, T�rk�ede labada olarak adlandırıldığı i�in yabani labada adını alsa da kaynaklarda yabani pazı. evelik ve yabani kuzukulağı adı da ge�er.
İlibade, Kuzukulağı yenebilen bit ot �eşidi olup doğu Anadoluda bazı y�relerde efelik sarması ya da labada sarması adıyla sarma yemeği de yapılır.
Eldeş K�y�nde ilibade bitkisi genellikle, su kaynakları, hendek kıyıları, g�lgelik ve yaş yerlerde yayılım g�sterir. Kırsalda ise yol kenarları, hendekler ve dere kıyılarında bah�elerde duvar diplerinde sıklıkla raslanan yerlerdir. Geniş yapraklı, etli bir yapıya sahip taprakların g�r�n�m� ıspanak bitkisini hatırlatır. Bu şifalı ve lezzetli bitki t�r� halk tıbbında ısırgan dalamasına karşı yaprakları panzehir olarak kullanılır. Labada'nın taze yapraklarıyla yanan b�lge ovuşturulur; m�shil olarak kullanılır; yaprakları yara, kabarcık, yanık ve urlarda sifalıdır ve kullanılır.

Eldeş Garlangavuk Otu
Eldeş K�y�nde kırlarda, bah�elerede ve ekili alanlarda sık�a rastlanan labada diğer Eldeş k�y�nde bilinen ismiyle Garlangavuk veya Karakavuk Gartlangavuk bitkisi.
Garlangavuk bitkisi, Chondrilla juncea L. var. juncea, ikiyıllık veya �okyıllık, odunlaşmış tabanlı ve sert nahif y�kselici dallanmış bitki t�r�d�r.
Garlangavuk bitkisi koyu sarı renkli �i�ekler a�an bir bitkidir. �i�eklenme zamanı yaz ayları olup Temmuz Eyl�l civarındadır. Bitkinin tohumları zehirlidir, ancak yağışlar verimli olduğu zaman, bu bitki �nemli bir polen kaynağıdır ve nektarından az miktarda “altın bal” adı verilen g��l� bir doğal antibiyotik bal �retilebilir.
Bu bitkinin gıda olarak yaprakları ve gen� s�rg�nleri �iğ veya haşlanmış olarak yemeği yapılır ve salatalarda kullanılır. Haşlanarak acı suyu �ıkartılıp kavurması yapılır. Araştırmacılara g�re karakavuk tıbbi anlamda g��l� bir antioksidan aktivitesine sahiptir. Genellikle mart ayında taze yaprakları toplanarak kullanılır.
Eldeş K�y�nde Garlangavuk bitkisi genellikle kayalık ve kumlu yerlerde, nadasa bırakılmış bah�e tarla ve arazilerde, yol kenarlarında kolaylıkla �oğalabilmektedir. �ok yaygın bir bitki olup kolayca bulunabilmektedir. Tıbbi ama�lı kullanılmaktadır. Bitkinin �zsuyundan mide rahatsızlıklarını tedavi etmek amacıyla bir sakız elde edilmektedir. Haricen yaralara da iyi gelir.

Eldeş Ayıgulağı Otu
Eldeş K�y�nde kırlarda yetişen Ayıgulağı Otu bitkisi.

Eldeş Yabani Nane Otu
Eldeş K�y�nde kırlarda su kenarlarında yetişen Yabani Nane otu bitkisi.

Eldeş Toklu Başı Otu
Eldeş K�y�nde kırlarda yetişen Toklu Başı bitkisi.

Eldeş Gelincik Otu
Eldeş K�y�nde Gelincik �i�eği bitkisi.

Sonu� Olarak
Yukarıda a�ıklamaya �alıştığım Eldeş doğasındaki birkilerin bazılarını ele almaya �alıştık. Bu listeye yenileri eklenerek devamı gelecektir.
Bu �eşitliliğe ve zenginliğe Anadolu coğrafyasının havası suyu ve iklim koşulları etkili olmaktadır.
Eldeş'te kır bitkileri, doğal olarak yetişen ağa�, �alı ve ot �eşitleri keşfedilmeyi bekliyor.
T�rkiye / Konya / Ilgın / Eldeş K�y� Florası / Beytullah YILDIRIM

	FOTOĞRAFLAR
	G�r�nt�ler Fotoğrafları daha b�y�k g�rebilmek i�in �zerine tıklayınız.

	KAYNAKLAR
	Sayfa bilgisi ve kaynaklar: Sayfa kaynağı: Beytullah YILDIRIM Sayfa ekleme: 14.02.2004 Sayfa yenileme: 23.01.2025 Fotoğrafları b�y�k g�rmek i�in �zerine tıklayınız. Duygu ve d�ş�ncelerinizi ziyaret�i defterine yazabilirsiniz.

ELDESNET KURULUŞ: 1997

Her hakkı ELDESNET'e aittir. Kesinlikle izin almadan kısmen veya tamamen kopyalanamaz ve yayınlanamaz.
E-Posta: Tasarımcı ve Yayıncı: Beytullah YILDIRIM
ELDESNET � 1997 - 2025

Eldesnet Ana Sayfaya D�nmek İ�in Tıklayın.